--> --> --> TÜRKÇE DERSİMİZZ --> --> --> TÜRKÇE DERSİMİZZ
TÜRKÇE DERSİMİZ
Türkçe Dersi Bilgi&Paylaşım

Yazım Kuralları

 

 

Yazım kuralları, bir dili kullanırken yazıda ve söyleyişte kişiden kişiye farklı anlamlar oluşmaması için belirlenen ve herkes tarafından benimsenen kurallardır.

Dilimizi güzel kullanmak, söylemek istediklerimizi iyi anlatabilmek için yazım (imlâ) kurallarını bilmemiz gerekmektedir. Bu, bize sadece sınavlarda değil, günlük hayatta da kolaylık sağlayacaktır. Çünkü ömrümüz yazılarla iç içe geçmektedir.

 

1. Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler

 >  Cümleler büyük harfle başlar.

 >  Cümle içinde başkasından aktarılan ve tırnak içine alınan cümleler büyük harfle başlar.

 >  İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar. Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük harfle başlamaz.

 >  Dizeler genellikle büyük harfle başlar.

 >  Özel adlar büyük harfle başlar.

 >  Kişi adları ve soyadları büyük harfle başlar.

 >  Takma adlar da büyük harfle başlar.

 >  Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar.

 >  Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar.

 >  Akrabalık bildiren sözcükler büyük harfle başlamaz.

 NOT  Akrabalık bildiren sözcükler başa geldiğinde veya lakap yerine kullanıldığında büyük harfle başlar.

 >  Hitap kelimeleri büyük harfle başlar.

 >  Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar.

 >  Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar.

 >  Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar.

 >  Dil ve Lehçe adları büyük harfle başlar.

 >  Devlet adları büyük harfle başlar.

 >  Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözcükler büyük harfle başlar.

 >  Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar.

 NOT  “Tanrı, Allah, İlah” sözleri özel ad olarak kullanılmadıklarında küçük harfle başlar.

 >  Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.

 NOT  Dünya, güneş, ay sözcükleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında küçük harfle başlar.

 >  Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle başlar.

 NOT  Yer-yön bildiren (doğu ,batı,güney,kuzey,orta…) sözcükler, tek başına ya da özel isimden sonra kullanıldıklarında küçük harfle,özel isimden önce kullanıldıklarında büyük harfle başlar.

 NOT  Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen “mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak” kelimeleri büyük harfle başlar.

 NOT  Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar.

 >  Yer adlarında ilk addan sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci adlar büyük harfle başlar.

 >  “Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb.” yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.

 >  Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır.

 >  Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar.

 >  Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.

 >  Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her sözcüğü büyük harfle başlar.

 UYARI  Özel ada dâhil olmayan “gazete, dergi, tablo vb.” sözcükler büyük harfle başlamaz.

 



 NOT  Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum adı vb. özel adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri büyük yazıldığında “ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de” sözleriyle “mı, mi, mu, mü” soru eki küçük harfle yazılır. Özel adın tamamı büyük yazıldığındaysa bu sözler ve ekler büyük harfle yazılır.

 >  Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.

 >  Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar.

 >  Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır.

 >  Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar.

 UYARI  Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz.

 UYARI  Para birimleri büyük harfle başlamaz.

 UYARI  Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.

 >  Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.

 UYARI  Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları büyük harfle başlamaz.

Yangın çıkışı levhası

 >  Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar.

 >  Kitap, bildiri, makale vb.nde ana başlıktaki kelimelerin tamamı, alt başlıktaki kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır.

 UYARI  Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar. Açıklayıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta konmaz.

2. Sayıların Yazımı

 >  Sayılar metin içerisinde yazıyla yazılır.

 >  Saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır.

 NOT  Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir.

 >  Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır.

 >  Para ile ilgili işlemler ve senet, çek vb. ticarî belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır. Buradaki amaç belgenin üzerinde sonradan değişiklik veya ekleme yapılamasını önlemektir.

 >  Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur.

 >  Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi amacıyla içinde geçen “bin, milyon, milyar ve trilyon” sözleri harfle yazılabilir.

 >  Sayılarda kesirler virgülle ayrılır.

 >  Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır.

 NOT  Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz.

 NOT  Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir.

 NOT  Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılır.

3. Birleşik Kelimelerin Yazımı

3.1. Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler

 >  Ses düşmesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır.

 >  “Et-“ ve “ol-“ yardımcı eylemleriyle birleşirken ses düşmesine veya ses türemesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır.

 >  Sözcüklerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik sözcükler bitişik yazılır.

 >  “-a, -e, -ı, -i, -u, -ü” zarf-fiil ekleriyle “bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek, görmek, yazmak” eylemleriyle yapılan fiiller bitişik yazılır.

 >  İkinci kelimesi “-an / -en, -r / -ar / -er / -ır / -ir, -maz / -mez, -mış / -miş” sıfat-fiil eklerini alarak kalıplaşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.

 >  Bir veya iki öğesi çekimli fiil olan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

 >  Bir veya iki öğesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır.

 >  İki veya daha çok sözcükten oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır.

 >  Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. sözcüklerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz ad tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır.

 >  Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.

 >  Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır.

 >  Somut olarak yer bildirmeyen “alt, üst, üzeri” sözlerinin sona getirilmesiyle oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.

 >  Dilimizde her iki öğesi de asıl anlamını koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan sözcükler de vardır.

 >  Ev sözcüğüyle kurulan bileşik sözcükler bitişik yazılır.

“Eczahane” sözcüğü yaygın kullanım sebebiyle “eczane” biçiminde yazılır.

 >  Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

 

 NOT  “Eczahane, hastahane, pastahane, postahane” sözleri kullanımdaki yaygınlık dolayısıyla “eczane, hastane, pastane, postane” biçiminde yazılmaktadır.

3.2. Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler

 >  “Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak” yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır.

 >  Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

 >  “-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en” sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır.

 >  “Renk” sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır.

 >  Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır.

 >  Yer adlarında kullanılan “batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak” kelimeleri ayrı yazılır.

 >  Kişi adlarından oluşmuş “mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb.” yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır.

 >  “Dış, iç, sıra” sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

 >  “Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift” sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

 >  İyi dilek, karşılama ve uğurlama sözleri ayrı yazılır.

 NOT  “Günaydın, başsağlığı” sözleri istisnadır.

4. Kısaltmaların Yazımı

 >  Özel isimlerin kısaltması büyük harfle başlar ve sonuna nokta konur.

 NOT  Noktalı kısaltmalara ek getirilecekse kelimenin okunuşu esas alınır. Ek, noktanın yanına yazılır.

 >  Birkaç sözcükten oluşan kurum, kuruluş adları, her sözcüğünün ilk harfi alınarak kısaltılır ve her harf büyük yazılır. Ayrıca bu kısaltmalar arasına nokta konmaz.

 >  Birkaç sözcükten oluşan kurum ve kuruluş adlarının kısaltmaları, kullanılan harflere göre okunur. Kısaltmaya ek getirildiğinde ek, kısaltmanın okunuşuna göre, kesme işareti ile ayrılarak yazılır.

 >  Bazı kısaltmalar küçük harfle yazılır ve kendilerinden sonra nokta konmaz.

 NOT  Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde sözcüğün okunuşubüyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır.

5. Bazı Kelime ve Eklerin Yazımı

Bağlaç olan “da, de” ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında cümlede bozulma olmaz.

5.1. “de / da” Bağlacının Yazımı

 >  Bağlaç olan “da, de” ayrı yazılır. Kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında bozulma olmaz.

 

 >  “Ya” sözüyle birlikte kullanılan da mutlaka ayrı yazılır.

 UYARI  Ayrı yazılan “da, de” hiçbir zaman “ta, te” biçiminde yazılmaz. “Da, de” bağlacını kendisinden önceki sözcükten kesme ile ayırmak da yanlıştır.

 NOT  “Da, de” bağlacının bulunma durum eki olan “-da, -de, -ta, -te” ile hiçbir ilgisi yoktur. Bulunma durum eki getirildiği sözcüğe bitişik yazılır. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında bozulma olur.

 


 

5.2. “ki” Bağlacının Yazımı

 >  Bağlaç olan “ki” ayrı yazılır. Cümleden çıkarıldığında cümlede bozulma olmaz.

 NOT  “Ki” bağlacı birkaç örnekte kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır. Bunları SOMBaHÇeMİ olarak kodlayabiliriz:

Sanki – Oysaki – Mademki – Belki –a– Halbuki – Çünkü –e– Meğerki – İllaki


5.3. “mi” Soru Ekinin Yazımı

 >  Soru eki olan “mi” ayrı yazılır ve kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar.
Örnek
» Bana da pasta kaldı ?
» Arkadaşlığımız bitti mi?
 NOT  Soru ekinden sonra gelen ekler, bu ekle bitişik olarak yazılır.

 NOT  Bu ek sorudan başka görevlerde kullanıldığında da ayrı yazılır.

5.4. “ne… ne…” Bağlacının Yazımı

 >  Bu bağlacın kullanıldığı cümlelerin yüklemi olumlu olmalıdır.

5.5. Pekiştirmelerin Yazımı

 >  İlk hecenin sonuna “m, p, r, s” (“PıRaSaM” şeklinde kodlayabiliriz) seslerinden birinin getirilmesiyle yapılan pekiştirmeler daima bitişik yazılır.

 >  Kimi kuralsız pekiştirmeler de bitişik yazılır.

 >  Sözcüğün ilk hecesinden özel olarak oluşturulan ikileme biçimindeki pekiştirmeler ayrı yazılır.

5.6. İkilemelerin Yazımı

 >  İkilemeler ayrı yazılır.

 UYARI  İkilemeyi oluşturan sözcüklerin arasına herhangi bir noktalama işareti konulmaz.

 >  Sözcüğün ilk sesi yerine “m” sesi getirilerek yapılan ikilemeler daima ayrı yazılır.

6. Yazımı Karıştırılan Bazı Sözcükler

YANLIŞ DOĞRU   YANLIŞ DOĞRU
alış veriş alışveriş   hukuğa hukuka
bazan bazen sorna sonra
ard arda art arda kıravat kravat
bir kaç birkaç pıroje proje
herkez herkes labratuar laboratuvar
iddaa iddia müracat müracaat
orta okul ortaokul pantılon pantolon
kiprik kirpik satlık satılık
kirbit kibrit stajer stajyer
klavuz kılavuz sarmısak sarımsak
orjinal orijinal sovan soğan
Hıristiyan Hristiyan bağzen bazen
ıstırap ızdırap ayle aile
profösör profesör üniverste üniversite
süpriz sürpriz hopörlör hoparlör
traş tıraş sömestr sömestir
yalnış yanlış pardesü pardösü
yanlız yalnız şöför şoför
antreman antrenman mütahit müteahhit
ahçı aşçı yaya geçiti yaya geçidi
çukulata çikolata ünvan unvan
direk direkt kolleksyon koleksiyon
baya bayağı erezyon erozyon
herşey her şey beyenmek beğenmek
hapşurmak hapşırmak seyhat seyahat
heralde herhalde eşortman eşofman
--> --> --> TÜRKÇE DERSİMİZZ Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol